Choć na naukę nigdy nie jest za późno, to im wcześniej przyswojone zostaną zasady prawidłowej segregacji śmieci, tym sprawniej i łatwiej będzie ona przebiegać w życiu dorosłym. Jeśli wytłumaczymy dzieciom, czemu służy segregacja, czym jest recykling, wiedza ta zaprocentuje w przyszłości. W jaki sposób najłatwiej jest przekazać te wszystkie informacje najmłodszym?
Nauka segregowania śmieci — w jakim wieku?
Dobrych nawyków związanych z segregowaniem śmieci można zacząć uczyć dzieci już od najmłodszych lat. Cztero- czy pięcioletnie dzieci gotowe będą do zrozumienia czym jest segregacja odpadów, jeśli tylko dopasujemy metody przekazywania tych informacji do zdolności pojmowania świata przez dziecko. Rzecz jasna, nie ma tutaj mowy o przedstawianiu dzieciom skomplikowanych, obcobrzmiących nazw syntetyków czy złożoności procesów recyklingu. Wystarczy im informacja, że odpady komunalne, czyli wszystkie śmieci, które powstają w domu, muszą być umieszczone w odpowiednim koszu. A to, który kosz wybrać, zależy czy wyrzucamy papier, czy też śmieci z plastiku, szkła, albo resztki roślinne.
Nauka przez obserwację
Dzieci uczą się przez obserwację i naśladowanie, i to niezależnie od wieku. Już niemowlaki bacznie obserwują twarze dorosłych i próbują powtarzać zasłyszane dźwięki. Nieco starsze dzieci dokładnie rejestrują codzienne zachowania swoich rodziców i opiekunów. Choć nie zawsze od razu naśladują zaobserwowane czynności, większość z nich zapamiętują. To, co zostanie zarejestrowane, zarówno wzorce prawidłowych, jak i niestety niepożądanych zachowań, ma szansę ukształtować ich własny sposób postępowania.
Z tego względu, jeżeli chcemy, by dzieci przyswoiły sobie zasady segregowania śmieci, musimy zacząć od tego, by samemu tych zasad przestrzegać. Jest to pierwszy krok do sukcesu. Nie traktujmy kwestii segregacji jako czegoś wyjątkowego, lecz jako jeden z elementu codziennego funkcjonowania. Podobnie, jak uczymy dzieci mycia rąk przed posiłkiem, zdejmowania butów po wejściu do domu czy chodzenia spać o określonej porze, tak samo — niejako naturalnie — w nawyk powinny dziecku wejść kwestie wyrzucania śmieci.
Krok pierwszy zatem: ucząc dzieci segregacji odpadów, sami przestrzegajmy jej zasad.
Rozróżnianie rodzajów śmieci
Przedszkolaka zwykle można już uczyć rozróżniania poszczególnych surowców, ze względu na które ma mieć miejsce późniejsza segregacja. Pora więc na naukę jak wygląda papier, a jak plastik lub metal. Dobrze jest rozłożyć na dywanie kilka przedmiotów wykonanych z różnych surowców i pozwolić wziąć do ręki każdy z nich. Możliwość dotyku, wymacania, poczucia pod palcami faktury, ciężaru itp. nauczy dziecko najwięcej. To, jakie przedmioty wybierzemy, zależy od nas. Przykładowo, może być to:
- Gazeta, torebka papierowa, karton, czysta papierowa chusteczka.
Warto wybrać takie właśnie zróżnicowane rodzaje papieru, by pokazać, że surowiec ten to nie jedynie np. kartka z bloku rysunkowego, z czym zapewne dziecko będzie kojarzyło ten rodzaj surowca.
- Blaszany garnek, metalowy kapsel, pusta puszka po konserwie, folia aluminiowa.
- Plastikowe butelki i nakrętki, kubeczek po jogurcie, plastikowa łyżeczka.
Taki zestaw prezentuje wyroby, które powinny być wyrzucone do kosza na plastik i metal.
- Słoik, szklana butelka, szklane opakowanie po kremie lub kosmetyku kolorowym.
Idealne przykłady opakowań szklanych.
- Zwiędłe liście, suche gałązki, garść makaronu, obierki po ziemniakach.
Pokazuje zróżnicowanie odpadów bio, czyli biodegradowalnych śmieci pochodzenia roślinnego.
Gdzie wrzucić które śmieci?
Jeśli dziecko ma już pojęcie na temat tego, że różne śmieci składają się z różnych surowców, pora na połączenie ich z odpowiednim pojemnikiem. Rozróżnianie przez dziecko kolorów będzie w tym bardzo pomocne. Pomniki w kolorach przypisanych poszczególnym frakcjom odpadów to elementy ułatwiające segregację odpadów.
Dziecko w wieku szkolnym przeczyta dodatkowo podpis, który posiada każdy osiedlowy kontener na śmieci. Kolory jednak zwykle bardziej przemawiają do dziecięcej wyobraźni.
Dobrze jest tutaj wykorzystać naukę poprzez skojarzenia.
Przykładowo:
- Do brązowego pojemnika, tak jak brązowe są fusy od kawy czy kora drzew, wyrzucamy odpady bio.
- Ulubiona plastikowa miseczka dziecka jest żółta? Pomoże mu to zapamiętać, że odpady plastikowe wyrzucamy do żółtego pojemnika.
- Pojemnik na papiery jest niebieski, tak jak niebieska jest kartka papieru kolorowego do wycinanek. Wszystkie papiery więc wrzucamy do niebieskiego pojemnika.
- Dziecko zna sformułowanie „butelkowa zieleń”? To świetnie! Szklane butelki i inne opakowania szklane wrzucamy do zielonego pojemnika.
- Wszystkie inne śmieci, które trudno jednoznacznie sklasyfikować, umieszczamy w czarnym pojemniku na śmieci zmieszane.
Zapamiętywanie poprzez skojarzenia sprawdza się zarówno wśród młodszych dzieci w wieku przedszkolnym, jak i u starszych dzieci szkolnych. Im starszy będzie małoletni, tym więcej będzie odkrywał — np. to, że na budowie ustawia się kontener na gruz, ponieważ oprócz tradycyjnych pięciu frakcji istnieje też grupa odpadów budowlanych, albo że generować możemy również odpady niebezpieczne. Nastolatkowie zwykle posiłkują się już opisami, które umieszczone są na każdym z rodzajów kubłów. W opisach tych są też bardziej szczegółowe informacje na temat tego, co można, a czego nie można umieszczać w danych pojemnikach. Nastoletnie rozumienie świata pozwala już na zapoznawanie się z drobiazgowymi wyszczególnieniami bez szkody dla poczucia uporządkowania poznawanych informacji.
„A dlaczego?”, czyli dziecięce pytania
Małe dzieci potrafią zadawać ogrom pytań. Dlaczego i po co pada dziesiątki razy dziennie i to w kontekście bardzo różnych tematów. Nie inaczej będzie w przypadku nauki segregacji śmieci. Nawet jeśli dziecko zaznajomione będzie z podstawami segregowania odpadów dzięki codziennej obserwacji postępowania dorosłych, prędzej czy później padnie pytanie na temat zasadności tego postępowania.
I tutaj znowu: odpowiedź dopasować trzeba do wieku małoletniego. Przedszkolakowi powiedzieć można, że dzięki temu, że posegregujemy odpady, nasza planeta będzie czystsza, a porządkowanie śmieci jest wyrazem naszej troski o nią.
Starszemu dziecko można wytłumaczyć tę kwestię szerzej, nadal jednak, podając informacje w uproszczony, przystępny sposób, na przykład: Kiedy następuje wywóz śmieci do sortowni, to dzięki temu, że posegregowaliśmy śmieci na poszczególne rodzaje, wystarczy oczyścić odpady, a następnie przerobić ponownie na pełnowartościowy papier, plastik czy szkło. Korzystamy z tego, co już mamy, zamiast produkować nowe surowce.
Tutaj powstaje ogromne pole do pokazania młodemu człowiekowi, czym jest recykling i że oznacza on dawanie nowego życia, nowego przeznaczenia starym przedmiotom czy materiałom.
W nauce prawidłowej segregacji śmieci mogą pomóc też odpowiednie bajki, lektury, pogadanki w szkołach. Warto robić wszystko, by młode pokolenie dowiedziało się jak najwięcej na temat prawidłowej utylizacji śmieci. Na wysypiskach jest już wystarczająco dużo śmieci, recykling poprzedzony segregacją to nasz obowiązek względem i przyszłych pokoleń, i samej planety.