Gospodarstwa rolne generują dużą ilość różnego rodzaju odpadów. Rodzaj takich odpadów uzależniony jest od kierunku produkcji rolniczej, jaka jest prowadzona w danym gospodarstwie. Z kolei ich ilość zależy od wielkości produkcji, a także od sposobu jej organizacji. Jednak bez względu na ilość i rodzaj odpadów pochodzących z produkcji rolniczej, obowiązkiem każdego rolnika jest odpowiednie ich zagospodarowanie. Czym dokładnie są odpady rolnicze i jak należy z nimi postępować? Wszystko opisujemy w poniższym artykule.
Czym są odpady rolnicze?
Warto zacząć od tego, że odpady rolnicze pod żadnym pozorem nie są zaliczane do odpadów komunalnych. Oznacza to, że nie można wyrzucać ich wraz z odpadami z gospodarstw domowych do wybranych pojemników. Nie zostaną one także przyjęte przez Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów, który przyjmuje wyłącznie odpady komunalne.
Według ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku (Dz. U. 2013. poz. 21 z późn. zm.) odpady definiuje się jako „każdą substancję lub przedmiot (…) których posiadacz pozbywa się, lub zamierza pozbyć, lub do ich pozbycia jest zobowiązany”. A zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 roku, większość odpadów powstających w gospodarstwie rolnym to odpady z rolnictwa, ogrodnictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności.
Zatem do odpadów rolniczych zalicza się:
- środki ochrony roślin i opakowania po nich,
- odpady z badania, diagnozowania, leczenia i profilaktyki weterynaryjnej,
- worki po nawozach,
- sznurki,
- folie,
- skrzynki,
- elementy maszyn i całe maszyny: opony ciągnikowe, od przyczep i innych maszyn rolniczych,
- przepracowane oleje silnikowe,
- baterie i akumulatory,
- resztki roślin z upraw np. liście buraków cukrowych,
- odchody zwierząt,
- martwe zwierzęta i ich pozostałości,
- i inne odpady pochodzące z działalności rolniczej.
Bardzo często zdarza jednak tak, że te same produkty, powstające w jednym gospodarstwie będą produktem towarowym lub surowcem do dalszej produkcji, gdy będzie na nie rynek zbytu, a przy braku zbytu będą zwykłym odpadem. Dla przykładu siano – jest cenną paszą lub ściółką, gdy w danym gospodarstwie jest produkcja zwierzęca, a gdy zwierząt brak, siano staje się po prostu odpadem.
Jak odpowiednio gospodarować odpadami pochodzącymi z działalności rolniczej?
Odpady z rolnictwa, z chemicznego punktu widzenia, są w znacznej większości odpadami organicznymi, które cechuje duża zawartość cennych składników pokarmowych dla poprawy żyzności gleby i wzrostu plonowania roślin uprawnych. Jednak nie wszystkie powstałe w rolnictwie odpady, nadają się do bezpośredniego stosowania na użytki rolne w formie nawozu. W wielu wypadkach należą one do odpadów niebezpiecznych, ponieważ mogą mieć negatywne skutki dla środowiska, ze względu na zawartość w tych odpadach różnego rodzaju toksycznych związków organicznych, metali ciężkich czy niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych. Dlatego odpowiednie zagospodarowanie odpadów pochodzących z produkcji rolniczej jest absolutnym obowiązkiem każdego rolnika. Tym bardziej, że znaczna część organicznych odpadów z rolnictwa, nadaje się do ponownego wykorzystania.
Recykling jest tu jak najbardziej wskazany – na przykład, jak największą ilość wspomnianego już wcześniej siana, warto przyorać na polu, ponieważ zabieg ten pozwala na zachowanie odpowiedniego poziomu próchnicy w glebie. Co więcej, siano może być także zużywane na cele energetyczne. Niestety, częstym widokiem w polskim rolnictwie jest słoma zebrana w baloty i pozostawiona na polu, przez co, staje się ona po prostu odpadem, a zalegając w ten sposób latami, staje się miejscem rozmnażania licznych gryzoni.
W przypadku innego rodzaju odpadów rolniczych recykling możliwy jest dopiero po odpowiednim ich przetworzeniu, co zapewnia uzyskanie substancji nadających się do bezpiecznego zastosowania w procesach użyźniania gleby. Do przerabiania odpadów organicznych z rolnictwa, wykorzystywane są przeróżne różnego rodzaju procesy biologiczne i chemiczne. Do najpopularniejszych należą: kompostowanie, fermentacja beztlenowa, elektrodializa, utlenianie, piroliza i spalanie. Po odpowiednim przetworzeniu odpady mogą być stosowane jako nawóz lub wykorzystywane na glebach zdegradowanych w celu ich rekultywacji.
Jak postępować z odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi w gospodarstwach rolnych?
Proces składowania odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach rolnych musi być przeprowadzony w szczególny sposób. Do odpadów niebezpiecznych w gospodarstwie zalicza się:
- toksyczne środki ochrony roślin i pozostałości po nich,
- środki przeterminowane oraz opakowania,
- akumulatory i baterie,
- oleje przepracowane,
- leki i inne odpady weterynaryjne,
- wyroby azbestowe i budowlane zawierające azbest,
- chemikalia,
- zwierzęta padłe i ubite oraz odpadowa tkanka zwierzęca, wykazujące właściwości niebezpieczne.
Wyżej wymienione odpady niebezpieczne klasyfikuje się w odpowiednich grupach oraz podgrupach zależnie od rodzaju odpadów, źródło ich powstawania, właściwości powodujące, że odpady są odpadami niebezpiecznymi oraz ze względu na składniki tych odpadów.
Środki ochrony roślin
I tak, aby ułatwić wywóz odpadów tego typu Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin (PSOR) zorganizowało i nadzoruje System Zbiórki Opakowań, gdzie oddawać można puste opakowania po środkach ochrony roślin toksycznych i bardzo toksycznych. Ich zwrot do Systemu PSOR gwarantuje, że zostaną one zagospodarowane w sposób bezpieczny i zgodny z obowiązującym prawem. Z kolei posiadając przeterminowane środki ochrony roślin, oddać należy je do specjalistycznej firmy, której dział utylizacji odpadów odpowiednio się nimi zajmie.
Warto zapamiętać, że odpowiedzialność za bezpieczne i prawidłowe gospodarowanie odpadów ciekłych i innych pozostałości ponosi zawsze użytkownik środków ochrony roślin. Absolutnie niedopuszczalne jest ich zakopywanie lub spalanie, wylewanie do systemów ściekowych, rzek i zbiorników wodnych, a także inne składowanie, które zagraża czystości gleby i wody.
Martwe zwierzęta i ich pozostałości
Martwe zwierzęta, które były nosicielami chorób zakaźnych, a także leki i odpady weterynaryjne – powinny być zawsze odpowiednio magazynowane i zabezpieczone przed dostępem do rąk niepowołanych, a także do owadów i gryzoni. Zakazane jest zakopywanie martwych zwierząt w ziemi lub zagrzebywanie ich w oborniku czy kompoście. Utylizowane tego typu odpadów może odbywać się wyłącznie w wyspecjalizowanych zakładach utylizacyjnych, które posiadają odpowiednie zezwolenia, warunki oraz dysponują specjalistycznymi środkami transportu do ich przewozu. Podobnie sprawa wygląda w przypadku odpadów weterynaryjnych.
Opony ciągnikowe, od przyczep i innych maszyn rolniczych
Zużyte opony ciągnikowe oddać można w miejscach świadczących usługi ich wymiany lub w punktach ich sprzedaży np. przy zakupie nowych. Jeśli zdarzy się, że sprzedawca nie zechce przyjąć starych opon, samodzielnie poszukać należy atestowanego zakładu, w którym zostaną one zutylizowane zgodnie z prawem i bez szkody dla środowiska naturalnego. Warto mieć także na uwadze, że wywóz śmieci, takich, jak opony ciągnikowe oraz opony pochodzące od innych maszyn rolniczych nie są przyjmowane w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych.
Obowiązek odpowiedzialnego zarządzania odpadami rolniczymi regulowany jest przepisami i spoczywa na każdym gospodarstwie rolnym. Tego typu zanieczyszczeń nie można zaliczyć do odpadów zielonych, ani do śmieci komunalnych – trzeba postępować z nimi zgodnie z regulacjami prawnymi i z poszanowaniem środowiska naturalnego.